سازمان متاورسی

در دنیای فناوری، متخصصان به فناوری‌هایی که روش‌های سنتی را تغییر می‌دهند و روش‌های نوین ارائه می‌کنند «فناوری‌های برهم زننده یا برافکن» می‌گویند. اینترنت به‌نوعی «فناوری بر‌هم‌زننده» است.

در ماه اکتبر ۲۰۲۱، مارک زاکربرگ نام فیس‌بوک را به «متا» تغییر داد. او دنیای آینده اینترنت را «متاورس» نامید. اینترنت مجسم شده‌ای که می‌توان در آن قدم زد، خرید کرد، آموزش دید و در جلسات شرکت کرد.

کلمه «متاورس» را اولین بار «نیل استیونسون» مطرح کرد. در سال ۱۹۹۲، او رمانی نوشت به نام «سنوکراش»، داستان یک هکر جوان به نام هیرو (Hero) که برای مقابله با دشمنان به یک دنیای برتر می‌رود. این دنیای برتر را «متاورس» (Metaverse) نامید. در دنیای متاورسی شخصیت‌های رمان با زدن عینک‌های مخصوص به آن ورود و به تجارت یا سفر یا هر تجربه دیگری می‌پرداختند.

در «متاورس»، شخصیت‌ها به‌صورت «آواتار» (Avatar) حضور دارند. اصطلاح «آواتار» در داستان‌های تخیلی استفاده شد. فیلم معروف جیمز کامرون به نام آواتار در سال ۲۰۰۹ و فیلم «بازیکن شماره یک آماده» (۲۰۱۸) ساخته استیو اسپیلبرگ، «آواتار» را بر سر زبان‌ها انداخت. ابداع واژه «آواتار» اولین بار توسط «ریچارد گاریوت» برای یک بازیکن رایانه‌ای به کار برده شد.

در علوم رایانه‌ای، آواتارها می‌توانند عکس، نقاشی یا نمایش‌های سه‌بعدی باشند. «متاورس» یا فرادنیا نظریه‌ای درباره یک فنّاوری جدید در آینده است. متاورس از ترکیب دو واژه «متا» (Meta) به معنی: فراتر و «یونیورس» (Universe) به معنای: جهان یا گیتی ایجاد شده است. بنابراین می‌توان متاورس را جهان برتر یا برتر از جهان معنی کرد.

متاورس یک دنیای سه‌بعدی است که یک جهان تمام دیجیتالی را با دنیای فیزیکی ترکیب می‌کند. در این دنیا افراد می‌توانند به هر آنچه نیاز دارند دسترسی داشته باشند. در حقیقت متاورس: پیوند جهان فیزیکی با زندگی دیجیتالی، دنیای آواتارها و نسل‌های بعدی اینترنت است.

به نظر می‌رسد سازمان‌ها در آینده‌ای نه‌چندان دور به سه شکل خود را نشان خواهند داد:
۱. سازمان‌های فیزیکی: سازمان‌هایی که با ساختمان‌ها و اتاق‌های متعدد و ساختارها و نقش‌ها و شرح وظایف، با حضور فیزیکی مدیران و کارکنان به فعالیت می‌پردازند.
۲. سازمان‌های برخط: سازمان‌های هوشمندی که از طریق اینترنت فعالیت می‌کنند. عمده فعالیت مدیران و کارکنان به‌صورت مجازی انجام می‌گیرد.
۳. سازمان‌های متاورسی: سازمان‌هایی که ساختمان‌ فیزیکی ندارند، معماری این نوع سازمان‌ها سه‌بعدی خواهد بود، ساختار سازمانی و نقش‌ها متحول خواهند شد. بُعد زمانی و مکانی از بین خواهد رفت و نیروی انسانی به‌صورت آواتار به فعالیت می‌پردازد.
زاکربرگ ایده «متاورس» را در اوج بحران کرونا و تعطیلی بسیاری از مراکز مطرح کرد. او به دنبال ساختن دنیایی فرافیزیکی است با شبح‌هایی به نام «آواتار» در ساختمان‌ها و محل‌هایی غیرفیزیکی. او در مصاحبه با کیسی نیوتن ایده «دفتر کار بیکران» (Infinite office) را مطرح می‌کند. زاکربرگ می‌گوید: برای اینکه زمان کار مفید و بازده فردی داشته باشیم باید چیدمان مطلوب خودمان را داشته باشیم، چیزی که ما اسمش را «دفتر کار بیکران» گذاشته‌ایم. همین الآن هم نوعی از این دفتر کار را برای هدست‌های واقعیت مجازی‌مان داریم که دارد به‌سرعت بهتر می‌شود. در ادامه می‌گوید: من همین الآن هم جلسات زیادی را به شکل واقعیت مجازی برگزار می‌کنم. بعد شکل حضور «آواتاری» در جلسات و دیدن افراد مقابل و چپ و راست و استفاده از ابزارهای متعدد برای برقراری ارتباط و گفت‌وگو و تبادل‌نظر را تشریح می‌کند.

بنابراین تصورم این است که در آینده ساختمان‌های اداری فعلی جای خود را به فضاهای سه‌بعدی مجازی خواهند داد. طراحان و مهندسان فناوری اطلاعات در دنیای مجاز، فضاهای اداری را خواهند ساخت و خرید و فروش و اجاره ادارات مجازی بازار جدیدی را ایجاد خواهد کرد.    

در جســت‌وجوی «متــاورس» در اینترنــت قـدم مــی‌زدم،  ایـــن  آگــــهی نظرم را جلب کرد: «املاک مجازی ما به‌زودی برای فروش آماده می‌شود»، «یک قطعه زمین متاورس که مالکان ممکن است آن را به متاهوت تبدیل کنند یا بعداً در بازار ثانویه بفروشند.» «یک اقامتگاه متاورس شامل اتاق‌های مجازی چندمنظوره: اتاق NET، اتاق رویداد، اتاق خرید و موارد دیگر.»

سازمان‌های متاورسی در حال شکل‌گیری هستند. با توسعه متاورس در جهان (جهان مادی- جهان مجازی) ساختار سازمان‌ها تغییر خواهد کرد؛ مدیریت تعریف جدیدی پیدا می‌کند! کارکنان به شکل‌ دیگری به کار خواهند پرداخت و تخصص‌های جدیدی را نیاز خواهند داشت. مشاغل از زمین به آسمان منتقل می‌شود. کارکنان در کنج خلوت‌ خانه می‌توانند در دوردست‌ترین نقطه کره زمین به کار بپردازند. روابط جدیدی بین کارگر و کارفرما شکل می‌گیرد.

در سازمان‌ها جنسیت، سن، نژاد، دین، فرهنگ و رنگ از بین خواهد رفت، مدیریت منابع انسانی تعریف جدید پیدا می‌کند. روابط پولی تغییر و ارزهای دیجیتالی جایگزین می‌شود. روان‌شناسی و جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی سازمانی باز تعریف خواهد شد. سازمان‌های آموزشی (مدارس و دانشگاه‌ها) بدون مرز و ساختارهای آموزشی، کلاس درس، معلم، مدیریت آموزشی، سرفصل دروس تغییر شگرفی خواهند کرد. در نحوه آموزش و صدور مدارک تحصیلی انقلابی برپا می‌شود. البته مانند هر نوآوری، مخالفت‌ها و محدودیت‌هایی به وجود می‌آید. مخالفینی به پا خواهند خاست! تحلیل‌های مثبت و منفی توسط کارشناسان مطرح می‌شود. تجربه تاریخی نشان می‌دهد نوآوری خودش را تحمیل و راه خودش را طی می‌کند. تا کجا؟ نمی‌دانم!