پرورش تفکر انتقادی

تفکر انتقادی یا تفکر سنجشگرانه به توانایی و مهارت تفکر مستقل، روشن و منطقی گفته می‌شود. با تفکر انتقادی می‌توانید صحت و واقعیت موضوعات را ارزیابی و آزمایش کنید. این نوع تفکر در استدلال‌ها نقش مهمی دارد؛ باعث کسب دانش، بهبود نظریه‌ها و استدلال‌های قوی شده و همچنین برای ارتقا نهادهای اجتماعی نیز استفاده می‌شود. این نوع تفکر، ذهن شما را برای بررسی مسائل روزمره و تصمیم گیری‌های درست تقویت می‌کند. البته تفکر سنجشگرانه به صورت استعداد بالقوه در آدمی وجود ندارد بلکه باید آن را در خود پرورش دهید و برای کسب آن به تمرین نیاز دارید.

مهم ترین کارکرد تفکر انتقادی این است که به شما کمک می‌کند تا بر پایه یک فرض غلط حرکت نکنید. عدم بهره مندی از این مهارت باعث صدمه، مسمومیت و خرابکاری می‌شود. به نوعی تفکر سنجشگرانه به همراه تفکر خلاق پیش نیاز و کمک کنندۀ سایر مهارت های زندگی مانند حل مسأله، تصمیم گیری، ارتباط مؤثر و روابط سازنده است.

تفکر انتقادی از لحاظ تکنیکی، فرایند ذهنی ِ خوب سازماندهی شده‌ای است که اطلاعات جمع آوری شده از مشاهدات، بازتاب‌ها، تجربیات، ارتباطات و یا منطق را فعالانه و اندیشمندانه بررسی کرده و به کار می‌بندد تا راهنمایی برای باورها و رفتارها باشد.

البته به غیر از تعریفی که گفته شد، راه دیگری نیز برای درک ساده‌تر تفکر انتقادی وجود دارد؛ تفکر انتقادی فرایند آگاهانه از پردازش اطلاعات به شیوه‌ای موثر است تا شما بتوانید چیزها را بهتر بفهمید و تصمیم‌های بهتری بگیرید و اعتماد بنفس بیشتری پیدا کنید. مهارت تفکر انتقادی نیازمند این است که شما از ابزارهای عقلانی گوناگون برای تنوع بخشیدن به اطلاعات استفاده کنید.

پیش از هر چیز، راههای مختلف منتقدانه فکر کردن در مورد اطلاعات شامل موارد زیر می‌شود:
. اندیشه زایی
. بازبینی کردن
. ترکیب کردن
. ارزیابی کردن

اطلاعات جمع آوری شده می‌تواند از چند منبع باشد، مثلا:
. مشاهده
. تجربه
. منطق
. اندیشه
. ارتباطات
در نهایت، هدف تمام این اطلاعات اثبات و حمایت:
. باورها
. و رفتارهاست.

بعضی‌ها عبارت خاص خود را برای تعریف تفکر انتقادی دارند. آنها تفکر انتقادی را عکس تفکر معمولی می‌دانند. مغز ما در هیچ لحظه‌ای از زندگی، از تفکر باز نمی‌ایستد و این اتفاقی است که به طور اتوماتیک و ناخودآگاه روی می‌دهد. اما شما می‌توانید با استفاده از ابزارهای عقلانی، تفکرتان را آگاهانه‌تر کنید و به نتایج درست‌تری برسید. این مهارت می‌تواند روی تفکر ناخودآگاه‌تان نیز اثر بگذارد و این دقیقا همان چیزی است که برای رشد مغز کودکان نیز بسیار مفید است.

مهارت‌های تفکر انتقادی را چگونه پرورش دهیم؟ 

اگر این سوال را سرچ کنید، نتایج زیادی به دست خواهید آورد. همه‌ی این توصیه‌ها راههای جورواجوری برای تمرین دادن تفکر روزانه به شما ارائه می‌کنند، اما انتخاب راه مناسب و ساده‌تر در میان این همه توصیه و راهکار کار ساده‌ای نیست.
 ۱. سوال‌های اساسی بپرسید. ساده به نظر می‌‌رسد، اینطور نیست؟ اما واقعیت این است که «پرسیدن سوال‌های اساسی» پیچیده‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کنید. خیلی‌ها وقتی تفسیر پیچیده‌ای از مشکل‌شان دریافت می‌کنند دچار سردرگمی می‌شوند و جواب‌های پیچیده و ظریف باعث می‌شود حتی سوال و مسئله‌ی اصلی را فراموش کنند. پس با برگشتن به سوال‌های اساسی و اصلی، به طرز فکرتان تمرین بدهید. چه چیزی را می‌خواهید بدانید؟ در حال حاضر چه می‌دانید؟ با پرسیدن سوال‌های ساده و اساسی می‌توانید مسئله را از تمام جهات ببینید. بعضی از عالی‌ترین راه حل‌ها برای مسائل به خاطر پیچیدگی‌شان شگفت انگیز نیستند بلکه در واقع به خاطر سادگی خوشایندی که دارند تعجب برانگیزند. پس همیشه یادتان باشد پیش از اینکه به دنبال راه حل‌های پیچیده بگردید، جواب‌های ساده را جستجو کنید.
۲. فرضیه‌های اصلی را زیر سوال ببرید. نکته‌ی دیگری که باید در تقویت مهارت انتقادی به یاد داشته باشید، فرضیه‌های اساسی است. همه‌ی ما در مورد هر چیزی در پیرامون خود، فرضیه‌های زیادی صادر می‌کنیم. در واقع این، شیوه‌ی مغز ما برای پردازش اطلاعات است تا بتوانیم زندگی را پیش ببریم. این فرضیه‌ها زمینه‌ی چارچوب انتقادی را فراهم می‌کنند و ما بر اساس این فرضیه‌ها تصمیم می‌گیریم و در مورد هر چیزی قضاوت می‌کنیم. اما اگر تمام باورهای‌مان اشتباه باشند چطور؟ یا دست کم کاملا درست و حقیقی نباشند چطور؟ به نظر می‌رسد آنوقت باید همه چیز را زیر و رو کنیم و از نو شروع کنیم و...