فلات زدگی شغلی Job Plateau

فلات زدگی شغلی Job Plateau به عنوان نقطه ای از شغل و حرفه تعریف شده است که احتمال ترفیع سلسله مراتبی اضافی، بسیار پائین می باشد. به دلیل تغییرات در محیط­ سازمانی، یکی از مهم­ترین مسائل مربوط به مسیرهای شغلی در دهه بعدی، فلات­زدگی شغلی  است. فلات شغلی به نقطه ای از شغل و حرفه سازمانی یک فرد گفته می شود که تحرک پذیری روبه بالای اضافی ( به عبارتی ترفیع) غیر ممکن می باشد. این مفهوم نسبتاً قدیمی است که توسط پژوهشگران مختلفی مورد مطالعه قرار گرفته است. تیپ های مختلفی از فلات زدگی وجود دارد. اولاً، می توانیم بین دو سطح از فلات زدگی شغلی تمایز قایل شویم: فلات زدگی ساختاری (فلات زدگی سلسله مراتبی) و فلات زدگی محتوایی.

طبق اظهارات کارشناسان مدیریت منابع انسانی ابتدا پیشنهاد شده است که افراد دو شکل متفاوت از فلات زدگی شغلی تجربه می کنند: ساختاری ( به عبارتی سلسله مراتبی) و محتوایی. فلات زدگی سلسله مراتبی زمانی حاصل می گردد که یک فرد شانس کمی برای حرکت عمودی در یک سازمان داشته باشد. از طرف دیگر، فلات زدگی محتوایی زمانی رخ می دهد که فرد با کار یا مسئولیت های شغلی اش به چالش کشانده نشده باشد. فلات شغلی آثار مخرب بسیار دارد که فرسودگی شغلی از مهم ترین پیامدهای آن است. برای سنجش فلات شغلی می‌توانید از پرسشنامه فلات شغلی پلتفرم خود ارزیابی استفاده کنید.

فلات شغلی نشان‌­دهنده وضعیتی در دوره­‌های شغلی است که درآن افراد از لحاظ ارتقاء و حرکت عمودی و افقی محدود می­شوند. اغلب افراد، حرفه خود را با انتظار ویژه برای رسیدن به بالاترین سطح در سازمان شروع می­کنند و اکثر آن­ها به رشد و ترقی،کسب قدرت، رسیدن به بالاترین پست­ها و مسئولیت­ها و دریافت بیشترین پاداش­ها اهمیت می­دهند. اما در  شرایط کنونی، پیشرفت و ارتقاء در مسیر شغلی بسیار رقابتی و دشوار شده است. در نتیجه بسیاری از کارکنان، پیش از دستیابی  به  هدف­های آرمانی خود، فلات­زدگی شغلی را تجربه خواهند کرد.

اولاً، فلات زدگی سازمانی زمانی رخ می دهد که سازمان، دارای شغل هایی در سطوح بالاتر مدیریت نباشد. ثانیاً، فلات زدگی شغلی زمانی رخ می دهد که توانایی های یک کارمند با نیازهای شغلی مطابقت نداشته باشد نیازهایی که به طور عادی روی مسیرشغلی اش قرار داشته و به همین خاطر کارمند تصمیم به عدم جستجوی پیشرفت بیشتر می گیرد. در این موارد، تحقق غیرممکن بودن ترفیع آتی، باعث می شود کارمند استرس زیادی تجربه کرده و خویشتن شناسی اش را مورد بازبینی قرار دهد. افراد فلات زده از دو مرحله عبور می کنند: مقاومت و استعفاء. در طول مرحله مقاومت، افراد امید دستیابی به ترفیع را حفظ و به قضاوت در مورد پیشرفتشان طبق افق زمانی ادامه می دهند.

انواع فلات شغلی

سکون شغلی یا همان فلات شغلی به موانع ارتقای فرد در مسیر پیشرفت شغلی در یک سازمان مربوط میشود.

فلات شغلی به سه دسته تقسیم میشود:

• فلات ساختاری Structural Plateau
• فلات محتوایی Content Plateau
• فلات شخصی Life Plateau

فلات ساختاری : به عدم امکان ارتقای عمودی فرد در سازمان مربوط میشود.طبعا همه کارکنان سازمانی منتظر ارتقا به مشاغل بالاتر در سازمان هستند.اما گاهی این امکان وجود ندارد.مثلا شغل بالادستی عملا وجود ندارد. فلات ساختاری به معنای پایان احتمال   ارتقای سازمانی فرد در سلسله مراتب سازمانی است. زمانی که ساختارهای سازمانی به سمت ساختارهای تخت سوق پیدا  می­کنند، مسیر پیشرفت شغلی از مجرای ارتقاء در هرم عمودی سلسله­مراتب سازمانی دشوارتر شده، ارتقای عمودی با رقابت  پیشرفت همراه خواهد بود.

فلات محتوایی : این نوع سکون به احساس خستگی کارکنان از مشاغل فعلی خود رخ می دهد که عموما بطور روحیه تکراری و دلزدگی از شغل دیده می شود. نوع دیگر فلات‎زدگی، فلات محتوایی است که وقتی فرد به شغل، کاملاً تسلط  پیدا می­کند و دیگر امکان یادگیری بیشتری ندارد، رخ می­دهد. نوع سوم، فلات‎زدگی در زندگی است که پژوهش­های اندکی در  مورد آن انجام گرفته است

فلات شخصی : این نوع سکون به جهت مسایل شخصی غیر مرتبط با شغل و سازمان رخ می دهد.مانند تغییر سلایق فرد طی زمان.فردی قبلا شغلی را قبول کرده اما با گذشت زمان نسبت به آن شغل تمایلی نشان نمی دهد و فقط بخاطر تعهدی که قبلا به سازمان داده ،مانده است. باردویک (۱۹۸۶) بیان می­دارد: فلات‎زدگی زندگی کاری، حالت روان­شناختی است که به واسطه  آن فرد احساس می­کند متعهد به احترام به تعهداتی است که در گذشته فرد پذیرفته و دیگر احساس تعلقی به آن تعهدات ندارد

فلات عینی و ذهنی

فرنس ۱۹۷۷ نیز دو تیپ فلات زدگی شناسایی کردند، اما آنها را به شکلی متفاوت تعریف کردند. بین فلات زدگی عینی و ذهنی نیز می توان تمایز قایل نمود. فلات زدگی عینی اغلب براساس ارشدیت یا حقوق اندازه گیری می شود. فلات زدگی ذهنی احساس کارمند در مورد احتمال پائین توسعه شغل و حرفه اش راتوصیف می کند. طبق اظهارات فرنس دو نوع فلات زدگی شغلی را می توان تشخیص داد: فلات زدگی شغلی عینی و ذهنی.

فلات زدگی عینی از عناصر ساختاری و قابل مشاهده نظیر سطوح سلسله مراتبی و حقوق ساخته شده است. برخی پژوهشگران به اهمیت بعد ذهنی فلات زدگی شغلی اشاره می کنند که با ادراک فردی در مورد پیشرفت و موفقیت در آینده سرو کار دارد. پژوهشگرین پیشنهاد می کنند که ادراکات فردی و معیارهای واقعی موفقیت سلسله مراتبی در حقیقت دو ساختار مجزا محسوب می شوند. مطالعه تجربی بر نوع دوم فلات زدگی یعنی فلات زدگی ذهنی تاکید کرده و فلات زدگی ساختاری و محتوایی را نیز مد نظرقرار می دهد.

جمع بندی بحث فلات شغلی

با افزایش سازمان هایی با ساختار مسطح و کاهش پست های مدیریتی در لایه میانی، امکان ارتقای عمودی کارکنان در سازمان-ها کاهش یافته است. شیوع فلات سازمانی یکی از پیامدهای عدم موفقیت در رقابت برای تصدی مشاغل در سطوح بالاتر سلسلهمراتب سازمانی خواهد بود. سکون شغلی میتواند منجر به کاهش تعهد ورضایت شغلی کارکنان و حتی خروج از خدمت شود. بنابرایت تجدید ساختار و مهندسی مجدد شغل یا طراحی مجدد فرایند کارها و همچنین غنی سازی و توسعه شغلی و گردش شغلی از راهکارهای اساسی برای خروج از این بحران می باشد.

فلات شغلی با این حس تقویت می­شود که آینده چیزی نیست جز امتداد زمان حال. بر اساس تحقیقات انجام شده، فلات‎زدگی شغلی پیامدهای فردی و سازمانی بی­شماری دارد که در تحقیقات مختلف به آنها اشاره شده است. نتیجه آن است که آنها مجدداً نسبت به شرکت تعهد حاصل کرده و با وضعیت فلات زده شان سازگاری حاصل می کنند. اما، به محض اینکه تشخیص می دهند امکان ترفیع آنها وجود نخواهد داشت، وارد مرحله استعفاء می شوند که در طول این مرحله، به تدریج از کار کناره گیری کرده و غیر فعال می شوند.